Cập nhật lần cuối vào ngày 21/08/2023
Bài thơ Mắt buồn được in lần đầu trong tập Mưa nguồn của thi sĩ Bùi Giáng vào năm 1962. Đây cũng là tập thơ đầu tay và mở đầu cho tên tuổi Bùi Giáng trên thi đàn Việt Nam.
Câu cuối của bài thơ: "Còn hai con mắt khóc người một con" được Bùi Giáng từng giải thích với vài người bạn thơ rằng đây là cách ông chơi chữ, đại ý người còn hai con mắt khóc người đẹp có một đứa con, vì gái một con trông mòn con mắt. Câu thơ này cũng đã gợi hứng cho nhạc sĩ Trịnh Công Sơn viết ca khúc Con mắt còn lại, sáng tác năm 1992, tức là sau bài thơ Mắt buồn của Bùi Giáng 30 năm.
Nhiều người cho rằng Bùi Giáng viết bài thơ Mắt buồn dành cho người tình tin đồn Công Thị Nghĩa - Hoa hậu đầu tiên của Việt Nam, sau này là Tiến sĩ sử học Thu Trang, hiện định cư tại Pháp. Thời điểm đó, bà Công Thị Nghĩa có con với đạo diễn Tống Ngọc Hạp - một người đã có vợ con đuề huề, trong một mối tình không lối thoát.
Còn hai con mắt khóc người một con - tức là người còn hai con mắt khóc người đẹp có một đứa con như giải thích của Bùi Giáng tiên sinh có lẽ là nguyên nhân xuất phát cho tin đồn ông và Hoa hậu đầu tiên của Việt Nam là người tình của nhau vậy.
Không hiểu vô tình hay cố ý, nhưng thi sĩ Bùi Giáng có nhắc đến Thu - Trang trong một câu thơ của bài thơ này. Đó là câu “Âm TRANG sử lịch THU triền miên trôi”.
Trong hồi ký của mình, Thu Trang có nói Bùi Giáng đến thăm bà vào một ngày mưa, khi thi sĩ biết bà sắp sang Pháp. Bà viết: "Tôi hơi ngạc nhiên để ý anh nhìn xuống nền nhà đá hoa. Cả hai im lặng, tôi muốn nói một câu gì đó để cho có chuyện. Chưa kịp thì anh cúi xuống nhặt đôi dép màu xanh lá mạ của tôi đi trong nhà cạnh đó, anh nhặt lên và lẳng lặng mở tờ báo gói đôi dép. Rồi anh đứng lên: Tôi về!".
Có lẽ, đó là lần gặp mặt cuối cùng giữa thi sĩ Bùi Giáng và bà Thu Trang.
Mắt buồn
Dặm khuya ngất tạnh mù khơi
(Nguyễn Du)
Bóng mây trời cũ hao mòn
Chiêm bao náo động riêng còn hai tay
Tấm thân với mảnh hình hài
Tấm thân thể với canh dài bão giông
Cá khe nước cõng lên đồng
Ruộng hoang mang khóc đêm mồng một giêng
Tạ từ tháng chạp quay nghiêng
Âm trang sử lịch thu triền miên trôi
Bỏ trăng gió lại cho đời
Bỏ ngang ngửa sóng giữa lời hẹn hoa
Bỏ người yêu bỏ bóng ma
Bỏ hình hài của tiên nga trên trời
Bây giờ riêng đối diện tôi
Còn hai con mắt khóc người một con.
(Bùi Giáng)
