Tả pín lù là gì?
Quang Nguyễn
Tả pín lù là món ăn mà thịt và rau còn sống được nhúng vào nồi đợi chín rồi ăn; nghĩa phái sinh diễn tả thứ gì đó hổ lốn, lai tạp.
Tả pín lù còn có cách gọi khác như tạp pín lù, tả pí lù, tạp pí lù, v.v..
Về từ nguyên, tả pín lù được phiên âm từ tiếng Quảng Đông 打邊爐 [dǎbiān lú], âm Hán Việt là đả biên lô; trong đó, Pín 甂 là "một loại nồi", còn Lù 爐 là "lò".
Đúng như tên gọi, khi nấu tả pín lù, người ta sử dụng một cái nồi nhỏ (pín 甂) đặt trên cái lò (lù 爐), thức ăn còn sống được để xung quanh và người ăn gắp đồ ăn sống bỏ vào nồi nước dùng, đợi chín tới và ăn nóng.
Phương thức nấu ăn này vốn bắt nguồn từ thói quen ăn uống ngoài trời của người Mông Cổ và các bộ tộc người Hoa sống ở vùng biên thùy Trung – Mông. Vào mùa hè, họ lóc từng miếng thịt nhỏ ở các con vật khi săn bắt được, như dê, cừu hay bê, rồi nướng trên lửa để ăn ngay, không cần chế biến hay thêm thắt gia vị. Tuy nhiên, vào mùa đông, việc ăn uống kiểu đốt lửa như vậy tỏ ra rất bất tiện và thiếu sự đậm đà. Do đó, họ đã nghĩ ra một cách ăn món thịt vừa giữ được chất ngọt vừa tiện lợi. Món tả pín lù đã ra đời từ đó.
Chùm ảnh về thói quen ăn uống ngoài trời tuyết của người Mông Cổ đã cho ra đời món tả pín lù/ Ảnh: Tiktok
Món tả pín lù trước đây được người miền Tây hay gọi là món Cù Lao. Đây là món lẩu một thời buộc phải có trong đám cưới ở miền Tây, đến nỗi những thương hồ khi đi đò dọc theo sông thấy nhà nào kết cổng lá dừa đăng bảng vu qui là hỏi ghẹo: - khi nào bay cho ăn Cù Lao?
Tóm lại, tả pín lù chẳng qua là một món ăn. Dần dà, tả pín lù được hiểu theo nghĩa phái sinh chỉ những thứ hổ lốn, lai tạp khiến nhiều người quên mất rằng vốn ban đầu nó chỉ là một thứ lẩu mà thôi.
Món Cù Lao ở miền Tây. Ảnh: Ngọc Yến
Học giả Vương Hồng Sển có cuốn sách Sài Gòn tạp pín lù nổi tiếng, trong đó, cụ Vương đã giải thích lý do cụ đặt tên tạp pín lù là để nói về mọi việc, để không bị gò bó bởi thứ tự thời gian, để "nhớ đâu nói đó", để mở rộng giới hạn cho câu chuyện của mình.
