Cập nhật lần cuối vào ngày 26/08/2023
Tiền chùa là gì?
Quang Nguyễn
Tiền chùa nghĩa đen là tiền công đức do người dân cúng dường, đóng góp cho chùa; nghĩa bóng là từ lóng chỉ sự tiêu pha lãng phí tiền của chung.
Vì là từ lóng nên tiền chùa không được tìm thấy ở các từ điển chính thức mà chỉ được sử dụng trong cuộc sống thường ngày, trên sách báo, phim ảnh.
Chẳng hạn, một tác phẩm kinh điển xuất bản năm 1914 của Louis Brandeis có tên tiếng Anh là Other People's Money And How the Bankers Use It [1] khi được dịch giả Nguyễn Hạo Nhiên chuyển ngữ sang tiếng Việt thì sách có tên là Tiền chùa, với đại ý: tiền chùa = Other People's Money (tức tiền của người khác).
Tiền chùa cũng là tên của một bộ phim Việt Nam mang phong cách hài hước châm biếm công chiếu năm 2013 do đạo diễn Việt kiều Thiện Đỗ thực hiện. Tên phim khi chuyển ngữ sang tiếng Anh thì có tên là Funny money.
Có thể thấy, từ lóng tiền chùa hiện nay được sử dụng mang tính tiêu cực, châm biếm, giễu cợt nhiều hơn là yếu tố tích cực, nhân văn với những giá trị tốt đẹp mà bá tánh đã đóng góp công đức cho nhà chùa.
Cốt lõi ở đây là tiền chùa chính là tiền công đức mà khách thập phương và Phật tử cúng dường, đóng góp cho nhà chùa được sử dụng vào mục đích gì và chi tiêu như thế nào?
Thông thường, tiền công đức được nhà chùa dùng cho việc ăn uống của sư, hương khói, sửa sang cơ sở thừa tự, làm việc thiện, v.v.. Tuy nhiên, có lẽ “tiên trách kỷ, hậu trách nhân” khi một số chùa nói chung và sư nói riêng đã phạm giới luật, nảy lòng tham dùng tiền công đức phục vụ cho lợi ích cá nhân khiến hình ảnh của nhà sư nói riêng và Phật giáo nói chung bị ảnh hưởng.
Có lẽ vì sự nhập nhằng trong việc sử dụng tiền công đức nên từ ngày 19 tháng 03 năm 2023, Bộ Tài chính đã ra Thông tư số 04/2023/TT-BTC để hướng dẫn quản lý, thu chi tài chính tiền công đức!
Ngày nay, tiền chùa không còn ở nghĩa hẹp chỉ được dùng để nói đến tiền ở nhà chùa, mà tiền chùa còn có nghĩa rộng hơn dùng để chỉ tiền công quỹ ở mọi tổ chức, tập thể xã hội, hoặc cả chính quyền, v.v..
Nói tiền chùa chính là có ý phê phán những việc tiêu pha lãng phí không biết giới hạn là gì vì đó không phải tiền của cá nhân người tiêu xài mà là tiền của chung, của xã hội, của bá tánh.
Chú thích
1. Tạm dịch: Tiền của người khác và cách các chủ ngân hàng sử dụng nó.
