Cập nhật lần cuối vào ngày 06/10/2023

Dầu cháo quẩy (giò cháo quẩy) là gì?

Dầu cháo quẩy (hoặc giò cháo quẩy) là tên gọi của một loại bánh chiên làm từ bột nhào, thường ăn chung với cháo, mì, bún, phở...

Giò cháo quẩy

Dầu cháo quẩy thường được làm thành một cặp dính nhau, kích thước chừng hơn nửa gang tay, cứng và giòn, không mặn cũng không ngọt. Món bánh này chay hay mặn đều dùng được.

Từ món bánh ăn sáng truyền thống ở Trung Quốc, dầu cháo quẩy đã trở nên phổ biến ở nhiều nước châu Á, trong đó có Việt Nam.

Tại sao gọi là dầu cháo quẩy (giò cháo quẩy)?

Về từ nguyên, dầu cháo quẩy là phiên âm từ tiếng Quảng Đông 油炸鬼 [jau⁴zaa³gwai² / yàu cha quảy]. Ngoài ra, tùy theo phương ngữ mà cụm từ này còn có các cách phát âm khác nhau; chẳng hạn, tiếng Quan Thoại đọc là yóu zhá guǐ; tiếng Mân Nam đọc là iû cha̍h kúi; còn Khách Gia ngữ đọc là yu²za⁴gui³, v.v..

Khi chuyển ngữ sang tiếng Việt, ngoài cái tên dầu cháo quẩy ra, 油炸鬼 còn được phiên âm thành các tên gọi khác nữa như giò cháo quẩy, dầu chéo quẩy, dầu chá quẩy, giò chéo quẩy, ... hoặc rút gọn lại thành một từ quẩy.

Dầu cháo quẩy 油炸鬼 trong tiếng Quảng Đông có nghĩa đen là "dầu chiên quỷ" hoặc "con quỷ bị chiên trong vạc dầu". Sở dĩ tên loại bánh này có ý nghĩa khá "kinh dị" như vậy vì được cho là có liên quan đến Tần Cối 秦桧 (1090-1155) - tể tướng thời Nam Tống vốn bị coi là gian thần bán nước trong lịch sử Trung Quốc.

Cụ thể, trong chữ 油炸鬼 [yàu cha quảy)] thì âm "quảy" của chữ 鬼 (= quỷ, bính âm: guǐ³) đồng âm với "Cối" của chữ 桧 (bính âm: guì⁴). Vì vậy, ngoài cái nghĩa “dầu chiên quỷ” như đã nói ở trên, yàu cha quảy cũng được hiểu là "dầu chiên (Tần) Cối".

Sự tích dầu cháo quẩy (giò cháo quẩy)

Theo dân gian Trung Quốc, Tần Cối là một trong những gian thần nổi tiếng nhất trong lịch sử nước này không những vì tội phản quốc mà còn vì ông ta và vợ của mình là Vương Thị đã rắp tâm hãm hại nguyên soái Nhạc Phi 岳飛 (1103-1142) - danh tướng được hậu thế Trung Quốc coi là vị anh hùng dân tộc vĩ đại.

Miếu Nhạc Phi ở Hàng Châu
Miếu của danh tướng Nhạc Phi ở Hàng Châu, Trung Quốc. Ảnh: Internet

Sau cái chết của Nhạc Phi, lòng dân khắp nơi đều căm phẫn, oán hận vợ chồng Tần Cối.

Giai thoại kể rằng ở kinh thành khi đó có một người bán bánh đã lấy bột nặn ra hai chiếc bánh hình người, trong đó hình đàn ông ám chỉ Tần Cối còn hình đàn bà ám chỉ Vương Thị. Nặn xong, hai chiếc bánh hình người đó bị người bán bánh thảy vào chảo dầu sôi sùng sục. Ông chiên hai chiếc bánh như đang hành hình hai kẻ bán nước hại trung thần và đặt tên là "du tạc Cối" 油炸桧, tức "dầu chiên (Tần) Cối".

Chiếc bánh nhanh chóng thu hút mọi người vì ngoài hương vị lạ miệng, ăn ngon còn thỏa lòng căm hận của dân chúng đối với vợ chồng Tần Cối. Nhiều người bán bánh khác thấy thế cũng làm theo khiến chiếc bánh ngày càng nổi tiếng và lan rộng.

Chuyện đến tai Tần Cối, ông ta cho quân lính đến bắt những người bán bánh nọ. Nhưng do binh lính cũng đồng tình với lòng dân nên họ cố tình trùng trình đánh động để những người này trốn thoát.

Sau khi trốn khỏi kinh thành, những người bán bánh vẫn tiếp tục làm loại bánh này để bán nhưng do phải cảnh giác ngó trước ngó sau nên họ không còn đủ thời gian nặn bánh thành hình người như trước nữa mà chỉ vê hai thỏi bột dài rồi quấn vào nhau, giả làm hai vợ chồng Tần Cối; đồng thời, đổi tên bánh "du tạc Cối" 油炸桧 (dầu chiên Tần Cối) thành "du tạc quỷ" 油炸鬼 (tức yàu cha quảy theo tiếng Quảng Đông, nghĩa là dầu chiên quỷ). Mặc dù tên bánh được đổi nhưng mọi người đều ngầm hiểu rằng cặp bánh dính nhau đó chính là tượng trưng cho vợ chồng Tần Cối bị chiên trong dầu.

Đến đời vua Tống Hiếu Tông (1163-1189), Nhạc Phi được minh oan; hài cốt của ông được đem về chôn và lập miếu tại Hàng Châu. Trước mộ của Nhạc Phi trong khuôn viên Nhạc miếu, người ta cũng làm hai pho tượng sắt theo hình vợ chồng Tần Cối trong tư thế quỳ gối để mọi người khi đến viếng thăm Nhạc miếu sẽ phỉ nhổ nước bọt vào hai con người phản quốc này.

Tượng vợ chồng Tần Cối quỳ gối tại Nhạc miếu ở Hàng Châu

Tượng vợ chồng Tần Cối quỳ gối tại Miếu Nhạc Phi ở Hàng Châu. Ảnh: Sohu

Gần 900 năm kể từ khi Nhạc Phi bị Tần Cối sát hại, món dầu cháo quẩy vẫn còn tồn tại và phổ biến không chỉ ở Trung Quốc mà lan sang các nước khác trong đó có Việt Nam. Rất có thể nghìn năm nữa món ăn này vẫn còn tồn tại, cũng như nỗi nhục của một kẻ bán nước như Tần Cối nghìn năm sau cũng không sao gột rửa hết được.

Thư mục